Ülkede ekonomik reformların devam ettirilmesi, iş ortamının daha da iyileştirilmesi, petrol sektörü ile birlikte, petrol dışı sektörün de gelişimine ilişkin programlar yatırımcıların ilgisini arttırıyor.
Azerbaycan’a yabancı yatırımların getirilmesi ve iş olanaklarının iyileştirilmesi ülkede belirlenmiş ekonomik gelişim stratejisinin önemli bir parçasını oluşturuyor. Son dönemler ülkedeki politik istikrar ve ekonomik gelişim yabancı devletlerin, Azerbaycan ekonomisine uzun süreli yatırım yapmaları için ilgilerini arttırdı. Bugüne kadar ülkede yatırımcıların hak ve çıkarlarının korunması, mülkiyetin dokunulmazlığı, yerel ve yabancı işverenlere aynı iş ortamının sağlanması, kazanılmış karların hiçbir engel olmadan kullanılmasına ilişkin önemli yasalar kabul edilerek hukuki ortam oluşturuldu. Bazı uluslararası kurumların hazırladıkları raporlarda Azerbaycan’da iş ve yatırım ortamının düzenlenmesinde diğer Eski SSCB ülkelerine özgü kurumsal sorunlar da vurgulanmıştır. Bu sorunlarda bazı gerçeklik payı var. Fakat bütünlükte Azerbaycan hükümeti bazı yabancı ülkelerle çifte vergilendirmenin yürürlükten kaldırılması, yatırımların teşviki ve karşılıklı korunması ile ilgili anlaşmalar imzaladı. Kazancın başka para birimlerine konversiyonu, yabancı ülkelere aktarılması veya tekrar yatırımına ilişkin bütün kısıtlamalar kaldırıldı, piyasa ekonomisi prensipleri kapsamında ortak döviz kuru oluşturuldu. Bu programlar yabancı yatırımcıların, uluslararası maliye kurumlarının ve ekonomik teşkilatların Azerbaycan’a duyduğu ilgiyi biraz da arttırdı. Halihazırda ülkede ekonomik reformların devam ettirilmesi, iş ortamının daha da iyileştirilmesi, petrol sektörü ile birlikte, petrol dışı sektörün de gelişimine ilişkin programlar gerçekleştiriliyor.
Son yıllarda Azerbaycan’ın, dünya ekonomisine entegre olma süreci ivme kazandı. 1995-2011’li yıllarda ülke ekonomisine yönelik 119 milyar dolarlık yatırımın % 60’tan fazlası, yani 63 milyar dolarlık kısmı yabancı yatırımlardan oluştu. 1995-2002’li yıllarda yabancı yatırımların hacmi 9 milyar Dolar olmuşsa, 2003-2011’li yıllarda bu rakam 6 kat artarak 54 milyar dolara ulaştı. 1995-2011’li yıllarda ülke ekonomisine yönelik yabancı yatırımların 25,5 milyar doları petrol dışı sektörün, 37,5 milyar doları ise petrol sektörünün gelişimine yöneltildi. Petrol dışı sektörlerde faaliyet gösteren ortak ve yabancı yatırımlı kurumları çeken önemli alanlar sanayi, inşaat, taşımacılık ve ticarettir. Tam yabancı yatırımlı ve ortak kurumların (şirketlerin) kurulmasında Türkiye’den olan işverenlerin payı %27,6 oldu. Bu gösterge İngiltere’de % 11,7, Rusya’da % 6,8, İran’da % 6,2, ABD’de % 5,9, Almanya’da ise % 2,9 seviyesinde. Ülkedeki kalkınmanın hızlandırılması, ticari ortamın uygun olmasının daha da artırılması ve ticarete başlama prosedürlerinin kolaylaştırılması kapsamında zaruri işlerin görülmesi amacıyla “bir pencere” prensibi çerçevesindeki yetkili birimin sadece Vergiler Bakanlığı kabul edildi ve 2008 yılının 1 Ocak tarihinden Azerbaycan’da bu sistemin uygulanmasına başlandı. “Bir pencere” sisteminin uygulanmasından sonra Azerbaycan’da ticarete başlama prosedürleri 15’ten, 1’e ve bunun için harcanacak zaman 30 günden 3 güne indirgendi. “Bir pencere” sistemine göre ticari faaliyeti olan tüzel kişiler, Vergiler Bakanlığında kayıt yaptırmak zorunda.
Azerbaycan Yatırım Şirketi
Azerbaycan’da iş ortamının iyileştirilmesi, bu alana devlet desteğinin artırılması amacıyla bazı kurumlar faaliyet gösteriyor. 2006 yılında yatırımların artırılmasının desteklenmesi alanında gerçekleştirilen devlet politikasını tek bir merkezden düzenlemek, ülkenin yatırım çekme kapasitesinin daha da artırılmasını sağlamak amacıyla Azerbaycan Yatırım Şirketi kuruldu. Şirketin ana görevi ülke ekonomisine yatırımların teşvikini sağlamak, bu alanda mevcut sorunların giderilmesine katkıda bulunmaktır. Şirketin yatırım faaliyetinin amacı, genel olarak, ülke ekonomisinin petrol dışı sektörlerde faaliyet gösteren hissedar şirketlerin ve diğer ticari kurumların kuruluş sermayesindeki iştirak payını, aynı zamanda hisselerini almakla süreli yatırımın yapılmasının gerçekleştirilmesidir. Yerel üretimin artırılması ile ülkenin ihracat gücünün ve yatırımların teşvikinin artırılması amacıyla 2003 yılında, Azerbaycan İhracın ve Yatırımların Teşviki Fonu (AZPROMO) kuruldu. Fon yatırımcılar, yerel üreticiler ve hükümet arasında köprü rolünü üstlenerek, devlet-özel sektör diyalogunda önemli işler görüyor. AZPROMO yabancı yatırımcılara kendi yatırım projelerini gerçekleştirmek amacıyla sektörlerin belirlenmesinde, yerel bürokrasi ile mücadele etmekte ve onların Azerbaycan’a gelmesini kolaylaştırmakta katkı sağlıyor. Yerel kurumlar da AZPROMO’nun danışmanlık hizmetleri ve yabancı piyasa araştırmalarından yararlanıyorlar.
Yabancı yatırımcılar için Azerbaycan’ın en önemli avantajları; yatırım için uygun ortam, hızla gelişen açık ekonomi, doğal kaynaklar, verimli topraklar, elverişli stratejik konum, rekabet gücü yüksek yerel personel ve petrol dışı sektördeki geniş olanaklardır. Son 10 yılda kabul edilen devlet programlarının ve stratejilerinin tahlili, istisnasız olarak bütün belgelerde ekonominin çeşitlendirilmesine ulaşmasının hükümetin ekonomik politikalarının temelinin oluşturduğunu ortaya çıkarıyor. Bu belgeleri genelledikte, hükümetin ekonomik çeşitlendirme amacıyla aşağıdaki petrol dışı sektörlerin üstün gelişimini hedeflediğini görmekteyiz:
Tarım sektörü (tarım ve hayvancılık);
Balıkçılık ve balık sanayisi;
Gıda (ziraat), tütüncülük ve şarapçılık sanayisi;
Hafif sanayi, aynı zamanda kumaş dokuma ve ipekçilik;
İnşaat malzemelerinin üretimi ve inşaat ürünleri sanayisi;
Kimya sanayisi;
Makine sanayisi;
Turizm sektörü;
Elektro enerji sektörü;
İletişim ve İT; “İnsan kaynakları”nın gelişimine ilişkin eğitim sektörü
Azerbaycan’a yatırım yapmak niyetinde olan yabancı işadamları yukarıda belirtilmiş 10 sektörü detaylı şekilde incelemeliler. Aynı zamanda, devlet programları ve stratejilerinin analizi hükümetin ekonomik çeşitlendirilmesinin aşağıdakilerin gerçekleştirilmesi sonucunda ulaşmak niyetinde olduğunu ortaya çıkarmaktadır: petrol dışı sektörde ithalatı önleyen ürünlerin üretiminin genişletilmesi, petrol dışı ürünlerin ihracatının artırılması ve petrol dışı sektörde ihracatın çeşitlendirilmesinin sağlanması, ülkede bölgesel gelişimin sağlanması, bölgeler arasında dengeli gelişimin sağlanması, İT`nin ve modern üretim teknolojilerinin uygulanması ile rekabete dayalı ve yüksek teknoloji ürünlerin üretimi.
Cemal Yangın
ATİB Yönetim Kurulu Başkanı
