Azerbaycan tiyatrosu-140 - Haber 1Haber 1

Azerbaycan tiyatrosu-140

15 Şubat 2011 - 12:54

ABONE OL

Azerbaycan tiyatrosunun “dün, bugün ve yarın” konusu hep gündemde…Tiyatro uzmanları şu konuda hep tartışma yaparak tiyatronun gelişmesi yönünde işler görüyor. Şimdi sizlere tiyatroculardan birini sunmak istiyorum. İrevan Devlet Azerbaycan Tiyatrosunun direktörü İftihar Piriyev haber1.com okurlarına Azerbaycan tiyatrosunun tarihinden bahs edecek. Ama önce İxtihar Piriyevin geçtiyi hayat yoluna bakalım.


Özgeçmiş:
İftihar Piriyev Azerbaycan Devlet Sanat Universitesinin Dram ve Sinema oyunculuğu fakültesinde eğitim görmüş. Aynı sene Akademisyen Milli Dram Tiyatrosunda oyuncu gibi faaliyete başlamış. 30’a kadar gösteride ve bir kaç filmde farklı roller yaratmış. Farklı programlara katılmış, «Ozan» folklor toplusunun sunucusu olmuş. 1990’da Azerbaycan Milli Dastan Tiyatrosunu yaratarak faaliyyet göstermiş, ayni zamanda tiyatro içinde yarattığı “Dastan” turizm şirketini yönetmiş. «Yaşatığım bu ömür», «Ne acayib rüya» isimli şiirler kitabının, Haydar Aliyevden bahs olunan “Büyük Turanın Himni» manzum hikayesinin, «Ucal», «Gönüllerde olan nur» şiirlerinin, «Dan yeri sökülende», «Köprü», «Mengene ve ya Kör Aşığın işığı» eserlerini yazmış. «Dan yeri sökülende» eseri İrevan Devlet Azerbaycan Dram Tiyatrosu ve Azerbaycan Devlet Genc Seyrciler Tiyatrosunun birge projesi olarak gösteri olarak hazırlanmış. 1998’de Kültür bakanlığı tarafından iki senelik Tiflis Azerbaycan Devlet Dram Tiyatrosunu önceki vaziyetine getirmesinden dolayı Gürcüstan Cümhuriyetine gönderilmiş. Gürcüstan Kültür Bakanlığının gösterişiyle yeniden kurulma üzere yönetimci tayin edilmiş. 2000. yılda İrevan Devlet Azerbaycan Tiyatrosuna direktör görevine gönderilmiş.

ulduz.jpg– Azerbaycan Tiyatrosunun gelişmesinde sizin de isminiz var. Bu bir tarih, o yüzden röportajın konusunu Azerbaycan tiyatrosu “dün, bugün ve yarın” konusu üzerine kurmayı öneriyorum.
– Önerdiyiniz konu benim de hep dikkatimde, bu yüzden konuşacak sözlerim çok. Bilyorsunuz ki Azerbaycan tiyatrosu 140 sene önce yaranmış. 140 senelik tarih döneminde Azerbaycan tiyatrosu doğuda dikkati çeken sanat göstermiş. Özellikle tiyarto yarandığı devrde hızlı faaliyet başlatığı için devrin çok muktedir sanatkarlar – Arablinski, Sarabski, Mirzağa Aliyev, Fatma Kadri, daha sonralar Alesger Alekberov, İsmayıl Dağıstanlı, Hökume Kurbanova ve başka sanatkarlar faaliyetleri devrinde büyük fedakarlıklar göstermişler.

– Hep düşünüyorum ki tiyatronun yarandığı tarihde oyunçuluğu kendi için meslek seçenlerin sanat için gösterdiği fedakarlıklar bugünün oyuncuları için de bir örnek ola bilir. Bu yüzden sormak istiyorum, eski oyuncularımız sanat için hangi fedakarlıkları göstermişler?
– O devrin oyuncuları başka mesleğin peşinden koşmalarına rağmen, aynı zamanda tiyatroyla uğraşıyordular. İşte bu uğraşma sonucunda onlar Azerbaycan tiyatrosunun temelini koymuşlar. Bundan dolayı kısa zamanda tiyatro doğuda iyi anlamda ses salmış ve de dikkati çeken bir sanata dönüşmüş. Sonrakı senede tiyatro daha da gelişti, hatta faaliyeti daha da güclendi. Ama o z aman artık Azerbaycan bir araya gelmek zorunda kalan 15 cümhuriyetle beraber Moskovaya bağlıydı.

– Doğru Sovyetler Döneminde daha çok baskıya maruz kalan türkdilli devletler olmuş, ama yine de itiraf etmeliyiz ki, o devrin iyi tarafları da vardı. Mesela devlet sinemanın, tiyatronun gelişmessine yardım ediyordu.
– Tabii k i, her devrin kötü ve ya iyi tarafları oluyor. Eğer kötü tarafları diyorsak, o zaman neden iyi taraflardan da bahs etmiyoruz?!. Sövyetler Döneminde tiyatrolara devlet statüsü verildi, işte bu nedenle tiyatrolara olan dikkat daha da çoğaldı. Bu iyi taraftı. Ama ne yazık ki, o devrde tiyatro ideoloji merkeze dönüştü. Yani devlet tiyatronu ideoloji okul gibi kullandı. Hazırlanan gösteriler devletin ilgisini çeken, devletin merağında olan özel repertuvarlar üzerində kuruldu. Ama tiyatro ideoloji mekana dönüşse bile sonuc olarak devletin dikkatinden, yardımından dolayı gelişme fırsat ı kazanması büyük bir olaydı. Gösteriler devlet siparişiyle hazırlanır, devlet gösterilerin hazırlanmasına gereken yardımlar ediyordu. Eskide oyuncular kendi gücleri sayesinde tiyatroyu ayakta durdurmaya çalışıyordusa, sonralar şunu artık devlet yapmaya karar verdi. Tabii ki bu nedenle de oyuncular artık özenden kurtulmuş olurdu. Hala o devrde Azerbaycanın büyük messenatı Zeynalabdin Tağıyevin Azerbaycan tiyaatrosunun gelişmesinde büyük hizmeti olmuş. Onun tiyatro için bina dikdirmesi ve bu iş için yabancı ülkelerden uzmanlar davet etmesi büyük olay gibi hala da unutulmuyor.

– Ama unutmamalıyız ki, Azerbaycanda Zeynalabdin Tağıyev gibi tiyatronun gelişmesi için yardım gösteren iş adamları çok olmuş.
– Doğru ama şunu da unutmamalıyız ki, tiyatronun gelişmesi için yardım edenler ne kadar çok olsa bile yine de esas ağırlık tiyatro oyuncularının üzerinde kalmış. Bilyorsunuz ki onlara dikkat, özen gösterilse bile di kkatten uzak kaldıkları zamanlar da olmuş. Buna rağmen bir an olsun bile tiyatronun gelişmesinde fasıla yaranmasına izn vermediler, yani o kadar çok fedakarlıklar gösteriyordular. Belki o insanların gösterdiyi fedakarlıklardan dolayı Azerbaycan tiyatrosu büyük bir tarihi yaşamış ve de bugüne kadar ayakta durmaya devam ediyor. Bu ömür yolunda zengin repertuvar-Azerbaycan klasiği, Azerbaycan çağdaş dramaturjisi, aynı zamanda dünya klasiği, rus edebiyatı tiyatroların sahnesinde yer sahibi oldu. Tabii ki, böyle bir değişiklik tiyatronun gelişmesine özel ortam yarattı. Hatırlatıyım ki Sovyetler döneminde tiyatro ideoloji mekana dönüştüyü için hatta merkezden kenar bile ayalet tiyatrolar yaranmağa başladı. Doğru, sonralar ayalet tiyatrolar bazısı kapatıldı, yani kapatılan tiyatrolar kendini doğrultamadı. Ama genellikle tiyatro yaşadı ve bu gün bile yaşamağa devam ediyor. Hatta Sovyetler Birliği dağıldıkdan sonra durum bir kadar deyişti.

– Tabii ki, 1990-2000. senede olan bühranı hiç unutmamalıyız…
– Ama şunu da unutmamalıyız ki sadece tiyatroda değil, aynı zamanda Azerbaycanda her iş alanında bühran oldu ve bu proses epey zaman devam etti. Sovyetler Birliğinin dağılması sadece Azerbaycana değil, aynı zamanda birlikte bir araya gelen tüm cümhuriyetleri kötü etkiledi. Sovyet ülkesinde yaranan haoc, özellikle Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaranan münakaşalar, insanların bir araya gelerek tartışması ve böyle bir durumda tiyatroların gördüyü işler ve de bu yüzden tiyatroların kapatılması artık tarihin hafızasına yazılmış.


– Aslında insanların münakaşalardan dolayı tiyatrolarda bir araya gelmesi artık devrime doğru atılan ilk adımdan haber veriyordu…

– İşte bu nedenlerden dolayı tiyatrolar kapatıldı. Aslında maksat hiç de bir araya gelen insanların karşısını almak değildi, bilakis onların hayatını tehlikelerden kurtarmak idi. Binaların patladılması tehlikesi ola bilirdi ve b. İtiraf etmek isstiyorum ki tiyatroların faaliyetlerine son verilmesi artık bir soruna dönüşmüştü. Çünkü tiyatro seyrcilerin kaybetmek tehlikesiyle karşılaşmıştı.

– Eğer seyrci yoksa, o zaman tiyatro da yok…
– Haklısınız. Seyrcilerin haosdan dolayı tiyatronu terk etmesi, tiyatrodan uzak düşmesi ve yeni nesl seyrcilerin tiyatro için formalaşması gibi sorunlar karşıya bir çok zorluklar çıkartıyordu. Epey zaman bu gibi zorluklarla uğraştığımız için seyrcilerden uzak kaldık. Ama tüm bunlara rağmen Azerbaycan tiyatrosu faaliyetine bir olsun bile son vermedi. Küçük hacimli gösteri lerle , eyaletlerde sahneye çıkarak sanaat göstermeyi becerdi.


– O zor günleri hiç unutmadık, hatta o zor günlerde Azerbaycanı terk eden oyuncular da oldu. Ama az kısım zorluklardan korkmadı, zorluklara karşı çıktı, mücadele apardı, hatta son ana kadar mücadele aparanlar oldu. Siz de zorluklarla mücadele aparanla beraber alanda oldunuz….

– Bilyormusunuz vatan sadece iyi gün için değil ki, zor günlerde de, hatta gerekirse bir parça ekmeyin ümidine kalsan bile yine de ülkende olan problemleri n halli için çaba göstermen lazım, becerdiyini bile yapmalısın. Doğru, siz dediyiniz gibi zor günlerde vatanı terk edenler oldu, ama kalanlar da oldu, zorluklarla savaşanlar da oldu. Azerbaycan tiyatrosu işte zorluklarla savaşanların sayesinde bu güne gibi yaşamakta. Şunu da söyleyim ki, Azerbaycan tiyatrosundan bahs edirken sadece Azerbaycanda olan tiyatrolardan bahs etmek doğru olmaz. Azerbaycan tiyatrosu aynı zamanda Gürcüstan cümhuruyetinde, aynı zamanda bizim ezeli topraklarımız olan, şüanda Ermenistan isimli devletin arazisinde de yaranmış ve faaliyet göstermiş. Bilyorsunuz ki, İrevan Devlet Azerbaycan Tiyatrosu hala İrevan hanlığı devrinde-1882’de yaranmış.

– İrevan Tiyatrosu nun 129 senelik yaratıcılık tarihi var, şunu hiç unutmadık…
– Doğru, bildiyimiz olaylardan sonra İrevan Tiyatrosu mülteci hayatını yaşıyor ve bu yüzden faaliyetini Baküde devam ediyor, ama önemli olan Azerbaycan tiyatrosunun her zaman ayakta durmağı becermesidir. Aynı zamanda Tiflis Devlet Azerbaycan Dram Tiyatrosunun da yaranma tarihi 1872-1873. seneye rastlanıyor. Tiflisde yaranan ilk Azerbaycan tiyatrolarından biridir. Bu tiyatroda da çok ünlü isimler oyunculukla uğraşmışlar. Hatta ister İrevan Azerbaycan Tiyatrosunda, aynı zamanda Tiflis Azerbaycan Tiyatrosunda formalaşan oyuncular sonradan Azerbaycan tiyatrosunun gelişmesine büyük çaba göstermişler . Doğru, Tiflis Tiyatrosu Sovyetler Birliği devrinde Moskova tarafından devlet statüsü almış, ama sonralar kapatılmış. Ama 1998’de Tiflis Tiyatrosu Eduard Şevernadzenin fermanıyla yeniden berpa olundu. Ve Haydar Aliyevin dikkati sayesinde Tiflis Tiyatrosu az zamanda gelişti ve ben bahs ettiyim tiyatroya berpa işleri üzmanı olarak gönderildim. Şüanda Tiflis Tiyatrosu ulu önder Haydar Aliyevin ismini taşıyor vede hep gelişmekte. Aynı zamanda Taşkentte de Azerbaycan Tiyatrosu faaliyet göstermiş. Yani Azerbaycan Tiyatrosu sadece burada değil, diğer ülkelerde de yaranmış ve bu güne kadar da faaliyet gösteriy or. Ve biz tiyatro bilicileri de Azerbaycan Tiyatrosunun gelişmesi yönünde daha fazla emek gösteriyor, dünya tiyatrolarıyla işbirliği kuruyoruz. Umarım Azerbaycan tiyatrosundan bahs ettiyim makamlar Türk okurlarının da dikkatini çekecek ve eğer yeniden röportaj yaparsak o zaman Azerbaycan tiyatrosunda çalışmış ünlü isimlerin faaliyeteini daha artık yorumlamak imkanlarımız olacak.


– Teşekkür ediyorum vede sizlerle türk okurlarının buluşması için bir ortam yaratma fırsatını ben de bir yazar olarak kullancam.


ULDUZE QARAQIZI
qaraqızı@rambler.ru

YORUM YAP

YASAL UYARI! Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, pornografik, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen kişiye aittir.