Erzurumlu İbrahim Hakkı hazretleri, 18.yüzyılda yetişmiş en önemli ilim adamlarımızdan biri. Dini ilimler yanında astronomi, psikoloji, matematik ve fizikte de çağını yakalayan, hatta o günkü toplumun çok önünde bir alim. Hem teorisi hem de pratiği olan bir rol model. Bilim ve teknolojide bir yerlere gelebilmek ve eğitim sistemini geliştirmek için istifade etmemiz gereken önemli rehberlerden biri. Onu keşfetmeye ve anlamaya çok ihtiyacımız var.
Işık doğudan yükselir. Biz de bu ışığın kaynağına yaklaşmak amacıyla geçen hafta kısa bir yolculuğa çıktık. İstanbul Ticaret Odası meclisi üyesi Sait Kılıç’ın bir organizasyonuyla 22 Eylül’de İstanbul’dan yola çıktık. Tillo kökenli işadamı Sait Kılıç, aynı zamanda İbrahim Hakkı hazretlerinin torunu. Çoğunluğu işadamları olmak üzere, aynı zamanda gazetecilerin, akademisyenlerin ve bölge milletvekillerinin de bulunduğu bir heyetle sabahın ilk ışıklarında Batman’a vardık. Batman, güneydoğu Anadolu’nun çok önemli merkezlerinden biri ve son derece gelişmiş bir şehir. Güneşin sıcaklığıyla bizi karşılayan Batman’dan ayrılıp, Hasankeyf’e doğru keyifli bir yolculuğa çıktık.
Hasankeyf, 15.000 yıllik tarihi miras. Mezopotamya medeniyetinin önemli merkezlerinden. Burası tam bir açık hava müzesi. Tüm dönemlerde önemli bir medeniyet merkezi olmuş. Dicle nehrinin kenarındaki bu kadim şehir, dünyanın en büyük taş köprüsünü barındırıyor. Burası, Ortadoğu ile Anadolu arasında çok önemli bir kavşak noktası. Kaya şehirlerinde mağara içi evler ve ibadethaneler var. Yine kayaların içine oyulmuş çok muhkem kalelere sahip. Hz. Ömer döneminde İslam’a kapılarını açmış. 639 yılında, Halid Bin Velid komutasındaki bir ordu bu beldeyi Bizans’tan almış.
Hasankeyf’teki doyulmaz ziyaretimizi tamamlayıp Midyat’a doğru yola çıktık. Burası, Gaziantep, Mardin, ve Diyarbakır gibi çok renkli bir şehir. Aynı zamanda Türk İslam medeniyetinin en önemli dönemlerine başkentlik yapmış bir merkez. Türk, Kürt, Arap ve Süryani gibi farklı etnik grupların yüzyıllarca barış içinde birlikte yaşadıkları bir örnek yer. Artuklu devletine başkentlik yapmış. Dünya çapında robotun mucidi olarak kabul edilen Ebul İz El Cezeri, ünlü kitabını burada yazmış. Her donemde bilim ve sanat merkezi olmuş. Medreseleriyle ve tarihi taş evleriyle dünya mirasında büyük bir yere sahip. Cizre’de yeralan Mor Gabriel manastırı 1600 yıllık tarihi ile dünyanın en eski dini merkezlerinden biri olarak tüm heybetiyle ayakta duruyor ve medeniyetimizin hoşgörüsünü dünyaya haykırıyor .
Verimli Midyat yolculuğundan ve lezzetli yemeklerinden sonra yeniden Batman’a döndük. Akşam yemeğinde ise Batman valisi Ahmet Deniz’in misafiri olduk. Ertesi sabah erken saatlerde yola çıktık. Güneş doğmadan Tillo’ya ayak bastık. Ulu Cami avlusuna yaklaştığımızda muhteşem bir Kuran tilaveti ile kulaklarımızın pasını giderdik. Sabah namazı sonrasında ise yağmur bereketiyle sırılsıklam olduk. Fakirullah hazretlerinin şehri Tillo, uzaklardan buraya gelen misafirlerini yağmurun güzelliğiyle karşıladı. Yoğun yağmur altında ve Fakirullah’ın türbesinin yakınında yeniden Kuran tilaveti dinleyerek başka dünyalara daldık. Ve Tillo medresesinde muhteşem kahvaltıyla yeni güne başladık. Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın torunlarından Fizik mühendisi Feyzullah Toprak’ın ufuk açıcı açıklamaları eşliğinde yapılan kahvaltı ve keyifli sohbet sonrasında Erzurumlu İbrahim Hakkı ve hocası Fakirullah hazretlerinin medfun bulunduğu türbeyi ziyaret ettik. Buradaki astronomi harikası düzeneği yakından görme imkanı bulduk.
İsmail Fakirullah Hazretleri, bir yandan insanlara irşat ta bulunurken diğer yandan da beşeri ilimlerde de çok önemli bilim adamları yetiştirmiştir. Bunlardan biri de Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretleridir.
İbrahim Hakkı Hazretleri, hocası vefat edince onun için bir türbe yaptırmış ve ayakucuna defnedilmeyi de vasiyet etmiştir. Türbeyi farklı kılan ise buradaki ışık düzeneğidir. İbrahim Hakkı Hazretleri hocasının aziz hatırasına ithafen 18.yy da Tillo’nun 3 km doğusundaki tepenin üstüne, bugünkü ismiyle Ka’latül Üstat’ta harçsız olarak bir taş duvar inşa etmiş ve ortasına da 40x50cm açık bir pencere bırakmıştır. Böylece Türbenin kulesi ile tepedeki duvar arasında ışık irtibatını sağlamış.
Bu düzenek sayesinde gece ve gündüzün eşit olduğu 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde, tepeden doğan güneşin ilk ışıkları türbenin kulesine, oradan da kırılarak türbenin penceresinden geçerek İsmail Fakirullah Hazretlerinin sandukasının başucunu yaklaşık 3 dakika aydınlatmaktadır. Bu hadiseyle ilgili İbrahim Hakkı Hazretleri, “yeni yılda doğan ilk güneş hocamın başucunu aydınlatmazsa ben o güneşi neyleyim” sözüyle hocasına olan saygısını göstermiştir. Yılda iki kez güneşin ilk ışıklarını hocasına armağan eden İbrahim Hakkı Hazretleri, gelecek nesillere de hoca-talebe, ilim maneviyat ilişkisinin güzel bir örneğini göstermiştir.
Bu doyumsuz manevi yolculuğun ardından Siirt’e hareket ettik. Siirt Ulucami’deki Cuma namazı sonrasında Siirt Valisinin ve Tillo kaymakamının davetlisi olarak ünlü Siirt büryan kebabı eşliğinde öğlen yemeğini yedik ve uçağımıza binmek üzere dönüş yolculuğu için Batman’a doğru yola çıktık.
Bu yolculuğun en güzel tarafı Tiilo’daki manevi hava ve ilim ışığı idi. Ancak aynı zamanda bu bölgenin genç nüfusu ile iş dünyası açısından ciddi fırsatlara sahip olduğunu gördük. Daha fazla yatırım, istihdam ve kalkınmayı da beraberinde getirecektir. Bu ise gençlerin teröre bulaşmasını önleyecek en önemli tedbirlerden biridir. Bölgenin ticarete ve turizme yönelik potansiyelini ne kadar çok değerlendirebilirsek, ülkemizin huzur ve geleceğine de o kadar çok katkıda bulunmuş olacağız.
Tillo yolu, ilim dolu. Mustafa Özel’in ifadesiyle söylersek, “İstikbal köklerdedir”. Ve aydınlık geleceğimizi kurmak için geçmişimizi, bizi biz yapan manevi değerlerimizi keşfetmek zorundayız. Bu keşfi gerçekleştirmenin yolu da unutulmuş değerlerimizi daha iyi tanımaktan geçiyor.
Kemal Çiftçi
