ABD’deki başkanlık seçimlerinde oylar sayılmaya devam ederken, gerginlik ve belirsizlik had sayflaya ulaştı. Covid-19 sebebiyle seçmenlerin büyük bir bölümünün posta yoluyla erken oy kullanması, oy sayım sürecini uzattı…
Trump birçok eyalette oylara itiraz ediyor, Yüksek Mahkeme’yi göreve çağırıyor.
Peki bundan sonra ne olacak? ABD’nin yeni başkanı kim olacak? Seçim süreci nasıl devam edecek?
Sözcü’den Yiğit Can Kaytmaz’ın haberine göre ABD, tarihinin belki de en tartışmalı ve en kritik seçim sürecini yaşıyor… Daha önce ABD’yi hiç olmadığı kadar kutuplaştıran ve hem kendine yakın medyayı hem de sosyal mecraları çok aktif kullanan ABD Başkanı Donald Trump, Demokratlar’ın adayı ve Barack Obama döneminin başkan yardımcısı Joe Biden ile soluk soluğa mücadeleye devam ediyor.
Seçimlerden önce Trump’ın sık sık eleştirdiği ve “güvenli bulmadığı” posta yoluyla oy verme işleminin etkisi oy sayım sürecinin sonunda etkisini gösteriyor. Hem Covid-19 sebebiyle hem de Demokratlar’ın adayı Joe Biden’ın seçmenine sık sık söylediği “Posta yoluyla oy kullanın” tavsiyesi seçimin kaderini değiştiriyor.
Sandık başına giden seçmenin oy sayım işlemi tamamlanırken posta yoluyla oy kullanan seçmenlerin de oyları sayılmaya başlandı. Posta yoluyla gönderilen oyların hem seçmen imzası hem de “şahit” olan kişinin imzası ve adreslerinin kontrol edilmesi sebebiyle daha yavaş kayıtlara geçtiği süreçte Trump, bu oyların sahte olduğunu iddia etti. Seçimden önce de bazı eyaletlerin posta yoluyla gönderilmiş oyların kabul edileceği tarihleri de eleştiren Trump, posta yoluyla gelen oylarda Demokratlar’ın ağırlık kazanmasıyla birlikte adeta küplere bindi.
Daha önce “avukat ordusuyla” bu duruma itiraz edeceğini ve avukatlarını bahsi geçen kritik eyaletlere göndereceğini dile getiren Trump itiraz sürecine başladı bile. Peki ABD’de seçimlere itiraz süreci nasıl ilerliyor ve taraflardan oylama sürecine itiraz gelmesi durumu nasıl etkiliyor?
ABD’de seçimlere itiraz için 14 Aralık’a kadar süre var. 3 Kasım’daki seçim sonuçları açıklandıktan sonra taraflardan itirazlar gelebilir. Fakat bu itirazlar genelde oy sayımının tekrarı olarak karşılık buluyor. Trump hali hazırda birçok eyalette oyların tekrar sayılması için çalışacağının sinyalini verirken, geçmişte oyların tekrar sayılmasının seçimlere büyük bir etkisi olduğu hiç olmadı.
1- EYALETLERDE OYLAR TEKRAR SAYILIR MI?
Son 50 yılda ABD’de oyların tekrar sayılması sonucu çok nadiren değiştirirken, son 20 yılda bu tür bir itiraz eyaletlerin rengini kırmızıdan maviye ya da maviden kırmızıya dönüştürmedi.
Trump’ın itiraz edeceği eyaletlerden biri olan Wisconsin’de itiraz şartı adaylar arasındaki farkın yüzde 1’den düşük olması… Şu anda eyalette Biden yaklaşık 30 bin oy önde görülüyor.
Trump’ın itiraz edeceği bir diğer eyalet olan Michigan’da da oyların tekrar sayımı için adaylar arasında en az 2.000 oy olması beklenirken, adaylar kanıt göstererek bir usulsüzlük, hile ya da hata olduğunu beyan ederse oylar tekrar sayılır.
Kritik eyaletlerden Arizona, Georgia, Pennsylvania, Nevada Kuzey Carolina’da da oyların tekrar sayımı eyalet yasalarına göre kabul ediliyor.
Arizona’da oyların tekrar sayımı eyalet yönetiminden gelirken, bir adayın başvuru yapması kabul eedilmiyor. Kuzey Carolina, Nevada ve Georgia’da adayların talebi doğrultusunda işlem yapılabiliyor. Pennsylvania’da da belirli bir oy oranı farkı varsa ve aday talep ederse oylar tekrar sayılabiliyor.
2- OYLARIN TEKRAR SAYIMI SONUCU HİÇ DEĞİŞTİRDİ Mİ?
Kısaca cevap vermek gerekirse, hayır…
NBC News, son 20 yılda oyların tekrar sayımının eyalet genelinde bir fark yaratmayacağını okurlarına aktardı. 2006’dan beri Kuzey Carolina’da oyların tekrar sayıldığı ve her seferinde 3.000 ve 6.000 oy farkı olan adayların arasındaki farkın neredeyse hiç değişmediğini aktardı. Örneğin tekrar sayılan oylarda maksimum değişim 667 oy ile olurken tekrar sayılan oylarda ise sadece 17 oyun değiştiği ve bu durumun da hiçbir durumu etkilemediği hatırlatıldı.
Georgia’da 2004’teki seçimlerde de yaklaşık 400 oy farkı olan iki aday arasındaki seçim tekrar sayılınca sadece 15 oy taraf değiştirdi. Pennsylvania’daki seçimlerde ise adaylar arasındaki 83.000 oy farkı tekrar sayımda sadece 281 oyun rengini değiştirdi.
2010 yılında Arizona’da da oyların tekrar sayılmasına karar kılındı. İlk oy sayımında 128 olan fark hiç renk değiştirmeden tekrar sayıldığında 194 farka ulaştı.
3- İTİRAZLARIN SON TARİHİ NE ZAMAN?
Net bir son tarih olmasa bile resmi takvime göre 14 Aralık’ta itiraz sürecinin tamamlanması gerekiyor. Zira bütün olası değişimler valilerin onayından geçtikten sonra 14 Aralık’a kadar neticelenmiş olmalı. Bunun sebebi de Seçiciler Kurulu delegelerinin 14 Aralık’ta toplanacak ve ABD Başkanı ve yardımcılarına oy verecek olması.
4- OYLAR DEĞİŞEBİLİR
Seçiciler Kurulu delegeleri her ne kadar önceden açıklanan adaylara destek vereceklerinin sözünü verseler de oylamada bu süreç değişebilir. Böyle bir durumda başkan adayları 270 oya ulaşamayabilir.
5- BAŞKANI TEMSİLCİLER MECLİSİ SEÇECEK
Eğer hiçbir başkan adayı 270 oya ulaşamazsa Temsilciler Meclisi, ABD’nin 46’ncı başkanını seçer. Temsilciler Meclisi’nde demokratların hakimiyeti var fakat bu durum Temsilciler Meclisi’nde demokratların kazanacağı anlamına gelmiyor. Her ne kadar eyaletlerin boyutuna göre Temsilciler Meclisi’ne temsilci gönderilse de oylamada her eyaletin tek bir oy hakkı bulunuyor.
Temsilciler Meclisi’nde Demokratlar’ın hakimiyeti olmasına rağmen eyalet sayısına göre Cumhuriyetçiler’in daha çok oy hakkı bulunuyor. Örnek vermek gerekirse 53 temsilci çıkaran California’nın da 1 oyu olacak, 1 temsilci çıkaran Montana’nın da 1 oyu olacak.
Şu anki mevcut durumda Cumhuriyetçiler 26 delegeyle oy verecek, Demokratlar ise 23 oya sahip olacak.
6- BURADAN DA SONUÇ ÇIKMAZSA…
Farz edelim en kötü sonuç oldu ve burada da eşitlik sağlandı… Bu durumda Senato’nun seçtiği Başkan Yardımcısı (ki Cumhuriyetçiler’de Mike Pence, Demokratlar’da Kamala Harris) kördüğüm çözülene kadar geçici başkan olarak görevine başlar.
7- TRUMP’IN EN SEVMEDİĞİ KADIN BAŞKAN OLUR MU?
Temsilciler Meclisi Başkanı olan ve ABD Başkanı Trump’ın “Çatlak Nancy” lakabını taktığı Nancy Pelosi, en kötü senaryoda ABD Başkanı olabilir… Düşük bir ihtimal olsa da eğer hem Temsilciler Meclisi’nde başkan seçilmemesi hem de Senato’da başkan yardımcısı seçilememesi durumunda anayasaya göre Temsilciler Meclisi Başkanı (yani Nancy Pelosi) geçici olarak ABD Başkanı olabilir.
Sık sık Trump’la atışan Pelosi, en sıkı Trump muhalifi olarak tanınıyor. Pelosi, bu yılın Şubat ayında Trump’ın yaptığı “Birliğin Durumu” konuşmasını bitirdiği anda elinde tuttuğu Trump’ın konuşma metnini yukarı kaldırarak yırttı.
Bu durum çok düşük bir ihtimal de olsa Trump’ın en son isteyeceği şey olacağı kesin gibi…
BONUS: YÜKSEK MAHKEME SEÇİMİ ETKİLER Mİ?
Seçimleri kazananı Yüksek Mahkeme’nin açıklaması gibi bir durum söz konusu değil… ABD’de Yüksek Mahkeme Trump’ın çağrısına yanıt vermek durumunda değil. Fakat Yüksek Mahkeme’ye başvurmak için adayların “anayasal endişeleri” temel alan taleplerde bulunması gerekiyor. Daha önce Yüksek Mahkeme’nin sürece bu denli dahil olduğu bir süreç yaşanmamıştı.
Sonuçların Yüksek Mahkeme’ye gitmesinin önünde de bazı adımlar var… Öncelikle sandıklardan çıkan oyları yerel seçim ve oy sayım yetkilileri sayar, ikinci adımda partilerin temsilcileri gerekli gördükleri yerlerde itirazını yapar. Üçüncü adımda bu itirazlar eyaletlerin yargı sistemine gidiyor. Buradan çıkacak sonuca göre iddialar Yüksek Mahkeme’ye ulaşabiliyor.
Burada dikkat edilmesi gereken konu ise partilerin yasal temsilcilerinin eyaletlerin mahkemelerinde sunacağı kanıtlara bağlı. Eğer eyalet yargıçları bir karar verir ve iddia sahibi parti bunu beğenmezse Yüksek Mahkeme’ye başvurabilir ve Yüksek Mahkeme de nihai kararı verebilir.
