İSTANBUL (AA) – GÖKHAN KAVAK – Yaklaşık 1,3 milyar nüfusa sahip Afrika kıtasında gençlerin önemli bir kısmı eğitim için kıta dışı ülkeleri tercih ediyor.
Anadolu Ajansının (AA) "Afrika'da Eğitim Sorunları" temalı dosya haberleri kapsamında uzmanlar, gençlerin eğitim için neden yurt dışını tercih ettiklerine dair AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.
ABD merkezli Carnegie Uluslararası Barış Vakfının yayımladığı "Afrikalı Öğrencilerin Yüksek Öğrenim için En İyi Küresel Destinasyonları" başlıklı raporuna göre, 2000'de 281 bin Afrikalı genç eğitim için yurt dışını tercih ederken, 2010'da 441 bin ve 2020 yılına gelindiğinde ise 624 bin öğrenci yurt dışına gitti.
Afrika'da en fazla Fas'tan yurt dışına eğitim almak için öğrenci giderken Sahra Altı Afrika'da ise Nijerya birinci sırada geliyor. Lise sonrası Afrikalı öğrencilerin eğitim için en fazla tercih ettiği ülkeler sırasıyla Fransa, Çin, ABD, Almanya, İngiltere, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Kanada ve Türkiye olarak sıralandı.
Yaş ortalamasının 19 olduğu Afrika'da eğitim için en fazla tercih edilen ülkeler arasında Fransa ilk sırayı korurken, Türkiye ise 8. sırada yer alıyor.
Campus France'in yayımladığı "Fransa: Sahra Altı Afrikalı Öğrenciler için Dünyanın En İyi Destinasyonu" başlıklı rapora göre, dünya genelinde gençlerin yüzde 2,7'si yurt dışında eğitim alırken, Sahra Altı Afrika'daki gençlerin yüzde 4,8'i yurt dışında eğitim görüyor.
Afrikalı öğrencilerin eğitim için tercih sıralamasında 8. sırada bulunan Türkiye'yi 2020'de 28 binden fazla Afrikalı öğrenci eğitim için tercih etti. 2023 yılında ise toplam 61 bin Afrikalı öğrenci Türkiye'de eğitim aldı.
Afrika ülkeleri üzerine araştırma yapan uzmanlara göre ise gençlerin kıta dışında eğitim almalarının hem olumlu hem de olumsuz tarafları bulunuyor. Yurt dışında eğitim alan gençlerin ülkelerine dönmeleri bilgi ve tecrübelerini Afrika'ya aktarmalarını sağlarken kıtaya dönmemeleri ise beyin göçüne neden oluyor.
– "Yurt dışında eğitim alan Afrikalı öğrenciler kendi ülkeleri ve halkları için çalışmalı"
Afrika Koordinasyon ve Eğitim Merkezinde (AKEM) eğitim, kalkınma ve sosyal hizmetler alanında araştırmalar yapan Ugandalı Akisam Mukisa, Afrikalı gençlerin diğer ülkelerde eğitim aldıktan sonra ülkelerine dönmek istemediklerine dikkati çekti.
Afrikalı gençlerin eğitimlerini tamamladıktan sonra ülkelerine dönerek tecrübelerini kendi halkları için kullanması gerektiğini belirten Mukisa, yurt dışında eğitim tecrübesinin Afrika ülkeleri ve halkları için çok önemli olduğunu söyledi.
Mukisa, "Yurt dışında eğitim alan Afrikalı gençler kendi ülkelerine dışarıdan bakma ve eksiklerini görme imkanı buluyor. Mesela kendimi Uganda'da okuyan bir öğrenci ile kıyasladığımda aramızda büyük bir fark olduğunu görüyorum. Bu eğitim sisteminden mi yoksa devletten mi kaynaklanıyor tartışılır ancak önemli olan şu ki, yurt dışında eğitim alan Afrikalı öğrenciler kendi ülkeleri ve halkları için çalışmalı." dedi.
Afrikalı gençlerin yurt dışında eğitim almayı önemsediğini belirten Mukisa, "Gelişmiş ülkelerde eğitim sistemi çok ileri seviyede ve bu durum Afrikalı öğrencileri cezbediyor. Burs, kalacak yer, iş imkanları, laboratuvar ve ders imkanları gibi nedenlerle de yurt dışında eğitim tercih ediliyor." ifadelerini kullandı.
Mukisa, Afrika'nın birçok ülkesinde eğitim sisteminin gelişmediğinin altını çizerek, yeterli bütçe ayrılmaması, müfredatın ve eğitim koşullarının iyi olmamasının da gençleri yurt dışında eğitime yönlendirdiğini belirtti.
Başka kültürleri tanıma ve görme isteğiyle yeni dil öğrenme isteğinin de gençleri yurt dışında eğitime teşvik ettiğini söyleyen Ugandalı Mukisa, "Yurt dışında farklı kültürlerden birçok gençle tanışıyoruz. Bu bizim için çok önemli." dedi.
Mukisa, "Afrikalı gençler ülkesine dönmediğinde kaliteli işçi bulunamıyor. Afrika'da eğitim gören gençler eğitimleri tamamladıktan sonra ülkelerine dönmeli çünkü Afrikalıların umudu bu gençler. Afrikalı öğrenciler edindiği bilgileri ve tecrübelerini ülkesine taşımalı." değerlendirmesinde bulundu.
– "Afrikalı bir genç Türkiye'de kendi evinde gibi hissedebilir"
Türkiye'nin misafirperver bir ülke olduğuna dikkati çeken Mukisa, Türkiye'nin coğrafi konumu ve İstanbul'un Afrikalı gençler için önemli olması gibi nedenlerle Türkiye'yi tercih ettiklerini belirtti.
Mukisa, "Türkiye diğer ülkeler gibi değil. Afrikalı bir genç Türkiye'de kendi evinde gibi hissedebilir. Ben de burada herhangi bir ırkçılık ya da ayrımcılıkla karşılaşmadım. Buna pozitif ayrımcılık diyoruz, bunu ilk başta anlayamamıştım ama zaman geçtikçe büyüklerimizin başka ülkelerde yaşadığı kötü muameleleri Türkiye'de yaşamadığımı gördüm." ifadelerini kullandı.
Türkiye'ye geldiğinden beri zorluk yaşamadığını ve kendini yabancı olarak hissetmediğini belirten Mukisa, "Bir gün sınava girecektim ama geç kalmıştım. Bir taksi beni üniversitenin kapısına kadar bıraktı ve benden para almadı. Bana 'Buraya Afrika'dan gelip okuyorsun, senden para almıyorum' dedi. Bu benim için çok değerliydi." diye konuştu.
– "Gençlerin ülkelerine dönmesi Afrika halkları için önemli"
Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Akdeniz Havzası ve Afrika Medeniyetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Doç. Dr. Yunus Turhan ise Afrika'da ciddi bir genç nüfus olduğuna dikkati çekerek, Afrika'nın yaş ortalamasının 19 olduğunu kaydetti.
Afrikalı gençlerin okulların yetersizliği, altyapı eksikliği ya da okul malzemelerinin yeterli olmaması gibi maddi nedenlerden dolayı kendi ülkelerinde eğitim alamadığını kaydeden Turhan, Batı ülkelerinde eğitim almanın Afrika'da bir prestijinin olduğunu, Afrikalı gençlerin kendi toplumlarında statü kazanmak ve kabul edilme seviyelerinin yükselmesi için kıta dışında eğitimi tercih ettiğini kaydetti.
Turhan, "Son yıllarda Afrikalı öğrenciler Batı ülkeleri haricinde Çin, Türkiye, BAE ve Malezya gibi ülkeleri de tercih ediyor. Mesela Çin hükümeti 2020'de Afrika vatandaşlarına Batılı ülkelerin tamamından fazla burs vermiş." şeklinde konuştu.
Kıta dışında eğitim alan Afrikalı gençlerin ülkelerine dönmelerinin önemli olduğuna dikkati çeken Turhan, Afrikalı öğrenciler ülkelerine döndüklerinde bunun halkları için büyük bir fırsat olduğunu, dönmediklerinde ise beyin göçüne neden olduğunu vurguladı.
– "Eğitim bazı durumlarda bağımlılık ilişkisine de neden oluyor"
Afrikalı gençlerin tam da ülkelerine faydalı olacak yaşta eğitimleri sonrası kıta dışında kalmalarının ülkelerinin geri kalmışlığına zemin hazırladığını kaydeden Turhan, "Afrikalı gençler, laboratuvar ortamı olmasa da bu ortamdaki bilgi ve tecrübelerini ülkesine taşıyor. Buna ek olarak Afrika ülkelerinde gerekli altyapı ve teknoloji oluşturulduğunda ise Afrika'nın dünya ekonomisi ve siyasetindeki konumu çok farklı olur." ifadelerini kullandı.
Afrika ülkelerindeki darbelere dikkati çeken Turhan, "Son yıllarda Batı Afrika ülkelerinde darbeyle iktidardan alınan kişilerin Fransa ile eğitim alanında bir bağı olduğunu ancak buna karşın darbe yapanlara baktığımızda ise Fransa ile bağının daha zayıf olduğunu görüyoruz." şeklinde konuştu.
Turhan, "Eğitim alanındaki hakimiyet siyasi, ekonomik ve askeri alanda da avantaj sağlıyor. 1960 sonrası Afrika'da iktidara gelen Pan-Afrikanist liderlere baktığınızda pek çoğunun 1940 ve 1950'lerde Batılı ülkelerde eğitim aldığını görüyorsunuz. Bağımsızlıkları sonrası Fransa ve İngiltere ile iyi ilişkiler kurmalarının nedenlerinden biri de bu. Mesela Gabon'da darbeyle görevden uzaklaştırılan Cumhurbaşkanı Ali Bongo'nun eşi Fransız vatandaşıydı." dedi.
Eğitimin bazı durumlarda bağımlılık ilişkisine de neden olduğunu kaydeden Turhan, Afrikalı elitlerin bu ülkelerde eğitim almalarının yanı sıra ev aldıklarını, alışveriş yaptıklarını ve bazılarının mezarlarının dahi bu ülkelerde bulunduğunu vurguladı.
52 farklı Afrika ülkesinden toplam 60 bine yakın Afrikalı öğrencinin 2022-2023 döneminde Türkiye'de eğitim aldığını belirten Turhan, sırasıyla en fazla Somali, Mısır, Sudan, Fas ve Nijerya'dan öğrencilerin Türkiye'de eğitim aldığı bilgisini paylaştı.
Turhan, "Türkiye, Batı ülkelerine alternatif bir eğitim modeli sunuyor. Türkiye'de eğitim alan 198 ülkeden öğrenci bulunuyor ve bunun yüzde 26'sı yani 52 ülke Afrika ülkesi. Yani Afrikalı öğrenciler toplam öğrencilerin yaklaşık yüzde 20'sini oluşturuyor. Türkiye, kaliteli eğitimi çok uygun veriyor." değerlendirmesinde bulundu.
